Άρθρο που δημοσιεύτηκε στα Νέα σχετικά με την δουλειά που γίνεται στο paignia.net
Γιατί μας βασάνισαν τόσο οι δημοσκόποι πάλι; Προέβλεπαν περίπατο για τον Μπάιντεν και καταλήξαμε σε πολυήμερο δράμα. Τόσο δύσκολο είναι να κάνουν την δουλειά τους;
Κατανόησον μεν, παταξον δε. Παραφράζω άτεχνα τον Θεμιστοκλή για να πω το προφανές: πριν επικρίνουμε έναν κλάδο ειδικών για την δουλειά τους, ας είμαστε σίγουροι ότι την καταλαβαίνουμε καλά. Όταν ένας ειδικός προσπαθεί να κάνει πρόβλεψη ενός γεγονότος με υψηλή τυχαιότητα, όπως το αποτέλεσμα των αμερικάνικων εκλογών, η ποιότητα της πρόβλεψης δύσκολα μπορεί να αξιολογηθεί. Μπορεί να πέσει μέσα για τους λάθος λόγους, ή να πέσει έξω για τους σωστούς (θα εξηγήσω τι εννοώ). Σημαντικό μέρος του προβλήματος όμως, σε αυτές τις εκλογές όπως και προηγούμενες, σε ΗΠΑ, Βρετανία, Ελλάδα, είναι ότι οι άνθρωποι ψεύδονται. Ενίοτε δεν ξέρουν καν οι ίδιοι τον εαυτό τους, αλλά και να τον ξέρουν, δεν θέλουν να τον αποκαλύψουν σε ξένους.
Το ότι μια πρόβλεψη μπορεί να ήταν καλή όταν έγινε, ακόμα και αν τελικά έπεσε έξω, είναι προφανές σε οποιονδήποτε έχει προσπαθήσει να προβλέψει κάτι. Αν προβλέπατε πριν ενάμιση χρόνο ότι η Ελλάδα σήμερα θα είχε οικονομική ύφεση, θα πέφτατε μέσα. Με την πληροφορία που ήταν διαθέσιμη τότε όμως, θα ήταν μια ιδιαίτερα κακή πρόβλεψη. Εκτός εαν προβλέψατε μαγικά την πανδημία, η πρόβλεψη ύφεσης βγήκε τελικά σωστή για τους λάθος λόγους. Ενώ ο ειδικός που τότε διείδε θετική συγκυρία για την οικονομία, έκανε μια καλή πρόβλεψη, άσχετο τι συνέβη τελικά. Οι ειδικοί δεν είναι προφήτες. Κρίνονται με βάση των ορθολογισμό των προβλέψεων, τους λόγους δηλαδή που τις κάνουν, όχι αν έπεσαν δια μαγείας μέσα.
Καλά όλα αυτά, αλλά γιατί πέφτουν οι δημοσκόποι τόσο συχνά δια μαγείας έξω; Το πρόβλημα είναι ότι ακόμα και αν λύναμε το ζήτημα της αντιπροσωπευτικότητας του δείγματος, ακόμα κι αν ρωτούσαμε όλον τον πληθυσμό τι θα ψηφίσει, θα αστοχούσαμε. Γιατί δεν μετράει τι δηλώνουν οι ψηφοφόροι ότι θα κάνουν, σε έναν ερευνητή 10 μέρες πριν τις εκλογές, αλλά τι κάνουν την ημέρα των εκλογών ευρισκόμενοι μπροστά στην κάλπη, για το οποίο οι ίδιοι δεν είναι καν βέβαιοι. Αβέβαιο είναι ακόμα και το αν θα επιλέξουν να βρεθούν μπροστά στην κάλπη! Η πρώτη γενιά δημοσκόπων ασχολήθηκε με το στατιστικό πρόβλημα, πόσους και ποιους πρέπει να ρωτήσουμε για να έχουμε δείγμα που αντιπροσωπεύει τον πληθυσμό. Η επόμενη γενιά όμως επιλύει το δυσκολότερο πρόβλημα: τι πρέπει να ρωτάς για να αποκαλύψεις την αλήθεια.
Η αποκάλυψη θεμελιωδών προτιμήσεων και «αληθινής» συμπεριφοράς είναι ένα ζήτημα που απασχολεί την επιστήμη πάνω από μισό αιώνα. Τα πειραματικά/συμπεριφορικά οικονομικά έχουν βγάλει πάμπολλα σχετικά πορίσματα, με βασικότερο ότι οι άνθρωποι απαντάνε ανακριβώς σε αφηρημένες ερωτήσεις, χωρίς συγκεκριμένα κίνητρα. Είτε δεν προβλέπουν καλά την ίδια την συμπεριφορά τους, είτε λένε ευθέως ψέματα.
Να ρωτάς τους ανθρώπους τι θα ψηφίσουν, σε πολωμένες εκλογές, όπου κάποιες επιλογές φέρουν και στίγμα, είναι σαν να ρωτάς αν πληρώνουν σωστά τους φόρους τους. Ή αν φοράνε μάσκα επί πανδημίας. Μαντέψτε τι θα απαντήσουν. Οι άνθρωποι υπο-δηλώνουν όταν ερωτώνται για ανεπιθύμητες συμπεριφορές («φυσικά και δεν κλέβω φόρους, ούτε ψηφίζω ακροδεξιούς!», αλλά και υπερ-δηλώνουν όταν πρόκειται για όσα θεωρούνται επιθυμητά.
Οι άνδρες πχ τυπικά δηλώνουν ότι κάνουν σεξ πολύ συχνότερα από τις γυναίκες, πράγμα που είναι λίγο δύσκολο μια και έχουμε περίπου ίδιο αριθμό γυναικών και ανδρών στον πληθυσμό (δεν βγαίνουν τα μαθηματικά, πιστέψτε με). Παρομοίως ίσως κάποιοι εκλογείς λένε ότι θα πάνε να ψηφίσουν, όπως απαιτεί η κοινωνική νόρμα, αλλά την μέρα των εκλογών προτιμούν να κοιμηθούν.
Σκεφτείτε πόσοι λένε ότι αν είχαν πολλά χρήματα, θα δώριζαν πολλά σε φιλανθρωπία. (Οτ)αν όμως αποκτήσουν χρήματα, αποκτάνε και νέες ανάγκες που περιέργως τους εμποδίζουν να γίνουν οι ευεργέτες που τόσο ήθελαν. Αντί λοιπόν για αφηρημένες ερωτήσεις «σας αρέσει η φιλανθρωπία» ή υποθετικές «τι θα κάνατε αν είχατε λεφτά», οι πειραματικοί οικονομολόγοι προτιμούμε να παρατηρούμε τους ανθρώπους σε πραγματικές καταστάσεις με πραγματικά κίνητρα. Δίνουμε 100 ευρώ και ρωτάμε πόσα θέλουν να δωρίσουν, σε ποια ακριβώς φιλανθρωπική οργάνωση. Σε πιο περίπλοκα παραδείγματα, δημιουργούμε παίγνια στα οποία μπορούν να φερθούν συνεργατικά προς άλλους παίχτες ή όχι, με πραγματικές χρηματικές επιπτώσεις, και παρατηρούμε ακριβώς τι κάνουν. Όχι τι δηλώνουν ότι θα έκαναν.
Η μέθοδος της αποκάλυψης προτιμήσεων με αμειβόμενα παίγνια μπαίνει δειλά στο οπλοστάσιο των ερευνών γνώμης, όπως συμβαίνει με τόσα επιστημονικά πορίσματα που μπαίνουν στην καθημερινή πρακτική με καθυστέρηση δεκαετιών. Το συμπέρασμα που μπορούμε να κρατήσουμε ως τότε είναι: οι δημοσκοπήσεις συλλέγουν και επεξεργάζονται τις απαντήσεις ανθρώπων. Εσείς, οι φίλοι σας και οι εχθροί σας, σε αυτό το θέμα θα απαντούσατε ειλικρινώς; Αν ναι εμπιστευτείτε τα αποτελέσματα. Αν όχι, σκεφτείτε τι είδους ψέματα θα έλεγε ποιός. Μήπως δεν είναι οι δημοσκόποι κατώτεροι των περιστάσεων, αλλά οι απαντήσεις μας;
Greek